วันพืชมงคล ๙ พฤษภาคม ๒๕๖๘

พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เป็นพระราชพิธี ๒ พิธีรวมกัน คือ พระราชพิธีพืชมงคล และ พระราชพิธีแรกนาขวัญ เป็นพิธีซึ่งกระทำขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคล และสร้างขวัญกำลังใจแก่เกษตรกร เพื่อให้เกิดความมั่นใจในการเพาะปลูก กำหนดจัดขึ้นในเดือนหก เมื่อเข้าสู่ฤดูฝนของทุกปี ถือเป็นเวลาที่เหมาะสมในการเริ่มต้นฤดูกาลแห่งการทำนา

ความหมายและความสำคัญของวันพืชมงคล

วันพืชมงคล เป็นวันสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการเกษตรกรรมของประเทศไทย จัดขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคลแก่เกษตรกร และเพื่อเริ่มต้นฤดูกาลเพาะปลูกอย่างเป็นทางการ ถือเป็นการแสดงถึงความสำคัญของภาคการเกษตรที่เป็นรากฐานของสังคมไทยมาอย่างยาวนาน

วันพืชมงคลเป็นการรวมพิธีสองส่วนเข้าด้วยกัน ได้แก่

๑. พิธีพืชมงคล – พิธีทางศาสนาเพื่อความสิริมงคล

๒. พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ – พิธีกรรมทางพราหมณ์เพื่อเสริมความมั่นใจในการเกษตรกรรมของประเทศ

พิธีดังกล่าวมีการปฏิบัติสืบเนื่องมาตั้งแต่สมัยโบราณ และได้รับการฟื้นฟูในสมัยรัชกาลที่ ๙ ให้กลับมาเป็นที่เคารพนับถือและดำเนินการอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน

วันจัดงาน

วันพืชมงคลจะจัดขึ้นในช่วง ต้นเดือนพฤษภาคมของทุกปี โดยไม่มีวันที่แน่นอน ขึ้นอยู่กับการประกาศจากสำนักพระราชวัง โดยถือเป็น วันหยุดราชการเฉพาะหน่วยงานภาครัฐและรัฐวิสาหกิจ

รายละเอียดของพิธีกรรมที่สำคัญ

๑. พิธีพืชมงคล จัดขึ้นที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแก้ว) เพื่อถวายพระราชกุศลและขอพรให้ฤดูกาลเพาะปลูกในปีนั้นเป็นไปด้วยความราบรื่น พืชพันธุ์อุดมสมบูรณ์ และเกษตรกรมีความอยู่ดีมีสุข

๒. พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ จัดขึ้นที่ท้องสนามหลวง โดยมี “พระยาแรกนา” ซึ่งเป็นข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ที่ได้รับการแต่งตั้งจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทำหน้าที่ไถหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวในแปลงนาเสมือนจริง พร้อมด้วย “พระโค” จำนวน ๒ ตัว เทียมแอกและไถ ระหว่างพิธีจะมีการเสี่ยงทายปริมาณน้ำฝน และความอุดมสมบูรณ์ของพืชผลในปีนั้น จากการเลือกกินอาหารของพระโคซึ่งประกอบด้วย ข้าวเปลือก ข้าวโพด ถั่ว น้ำ หญ้า และเหล้า แต่ละอย่างล้วนมีนัยสำคัญในการทำนายฤดูกาลเกษตรที่จะมาถึง

ความเชื่อและประเพณีที่ยังคงอยู่

วันพืชมงคลเป็นวันที่เกษตรกรจำนวนมากทั่วประเทศให้ความสำคัญ โดยเชื่อว่าผลของพระราชพิธีและคำเสี่ยงทายของพระโคจะบ่งบอกถึงแนวโน้มของการเพาะปลูกในปีนั้น และส่งเสริมความมั่นใจในการดำเนินชีวิตและอาชีพ วันพืชมงคลเป็นหนึ่งในพระราชพิธีที่สะท้อนถึงความสัมพันธ์ระหว่างสถาบันพระมหากษัตริย์กับวิถีชีวิตของประชาชน โดยเฉพาะเกษตรกรผู้เป็นกระดูกสันหลังของชาติ พิธีกรรมอันเปี่ยมด้วยคุณค่าทางจิตใจนี้ ยังคงได้รับความเคารพและสืบทอดเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่ควรรักษาไว้อย่างยั่งยืน